De pop-artist Serge Gainsbourg

In Mons loopt anno 2021 een overzichtstentoonstelling van Roy Lichtenstein, na Warhol wellicht de belangrijkste vertegenwoordiger van de pop-art. Eén van zijn bekendste werken is Whaam! Hierin combineert hij twee prenten van striptekenaars Irv Novick en Jerry Grandenetti en transformeert ze tot een op zichzelf staand kunstwerk.

Vandaag is de kristallisatie van de visuele taal van de comic strip algemeen aanvaard als een authentiek en origineel element in Lichtensteins werk. Tijdens zijn opkomst was dat allerminst het geval. Hij kreeg veel kritiek te verduren voor zijn “schaamteloze” recuperatie van andermans beelden, niet in het minst vanuit de hoek der striptekenaars zelf. Dave Gibbons, tekenaar van The Watchmen, maakte een spotprent van Lichtensteins adaptatie om de fopper te foppen. In het algemeen was de pop art onderhevig aan de kritiek dat de weergave van het alledaagse en populaire in een artistieke context niet volstond om zelf artistiek te zijn.

De omomatopeeën die zo kenmerkend zijn voor actiestrips uit die tijd en dus voor Lichtensteins werk, zoals Wham!, deden me denken aan “Comic Strip” van Serge Gainsbourg.

Dit vrolijke nummer, dat ingezongen werd door soulzangeres Madeline Bell, werd later in de videoclip nagesynchroniseerd door Gainsbourgs grote vlam Brigitte Bardot. Het staat op een album dat aan haar is gewijd: The Initials BB. Het is in meerdere opzichten een muzikaal “pop art” album.

Nu is het enigszins tautologisch een pop-plaat te maken die tot de pop-art behoort, omdat pop net één van de inspiratiebronnen was voor die stroming in de beeldende kunst. Maar toch: de attributen die de pop art kenmerken, zijn overvloedig aanwezig in de bekendste songs op dit album. Ik herhaal ze even.

Recyclage van populaire iconen en consumptiegoederen. Het vooruitgangsoptimisme en de prominente aanwezigheid van moderne technologie. De vorm die losgekoppeld wordt van de inhoud en zelf inhoud wordt. De opkomst van het feminisme en andere vrijmakende effecten van democratisering. Ongegeneerd leentje-buren bij andere kunstvormen en het geleende transformeren in een eigen werk in een andere context.

“Comic strip” is een openlijke ode aan de strip en capteert BB als icoon van de ontvoogde maar nog altijd seksuele vrouw. Het is moeilijk te geloven dat Gainsbourg zich niet bewust zou geweest zijn van het wederkerig effect ten opzichte van de beeldende pop-art, met name het werk van Lichtenstein. Het nummer is immers niet het enige in zijn genre.

“Bonnie & Clyde” schreef Gainsbourg na het verschijnen van de succesvolle gelijknamige film in 1968 en is opnieuw ingezongen met BB. Het zet de verheerlijking van dit losgeslagen moordenaarsduo verder. De zinsnede “Bonnie & Clyde” wordt een op zichzelf staande vorm die door herhaling inhoud krijgt. De tekst is geen eigen vondst maar een vertaling van een gedicht dat Bonnie Parker zelf schreef, niet lang voor ze met Clyde Barrow zou doorzeefd worden in hun vluchtauto.

“Ford Mustang” zet hét bekendste Amerikaanse auto-type van het moment in het muzikale uitstalraam en somt verder ongeveer alle geneugten van de consumptiemaatschappij op: een pakje sigaretten van Kool, een pick-up (platendraaier), een coca cola, een zippo, Superman, Marilyn Monroe … Het arrangement doet denken aan dat van Comic Strip en de aanslag van akkoorden is een recyclage van The Initals BB, titelsong van het album.

Die titelsong is zelf een lappendeken van inspiratiebronnen, om niet te zeggen plagiaat: het prachtige thema is overduidelijk gestolen van Dvoraks 9de symfonie. De tekst knoopt gedichten aan mekaar van Charles Baudelaire en Edgar Allan Poe. Het vioolarrangement doet sterk denken aan dat van “The days of Pearly Spencer” van David Mc Williams. Ik ben altijd gek geweest op die song en dat is niet veranderd door te begrijpen dat het in al zijn hergebruik van bestaande elementen een muzikaal hoogtepunt van de pop-art is.

Het zou kunnen dat het album The Initials BB een onafgewerkt meesterwerk is. De titelsong is namelijk ook een afscheid van zijn minnares en muze, die hem midden in het artistiek project verliet om een film te gaan draaien met Sean Connery … en nooit meer terug te keren. Zijn bekendste lied “Je t’aime, moi non plus …” was bedoeld om eveneens met BB op te nemen maar zou uiteindelijk wereldberoemd worden in de versie met Jane Birkin. In “The Initials BB” zucht Gainsbourg “Almeria”, de stad waar zij hem zou achterlaten. Zo werd het opzet van een gestyleerd pop-art-album alsnog ingehaald door de slokop in de muzische kunst, de liefde.

Extra’s:

de inspiratiebronnen voor The Initials BB