Ons verloren erfdeel

Het voorbije weekend zag ik op Canvas “Neil Young: Heart of Gold”, een concertfilm uit 2006 van Jonathan Demme. Het concert bevat de volledige plaat “Prairie Wind” en tal van klassiekers. Ik ben natuurlijk bekend met het oeuvre van de Canadees. Onlangs werd ik nog gevraagd voor een project, zoals dat heet, om de plaat “A treasure” integraal na te spelen. In Canada moet je echter snel zijn: voor je het weet, gaat je project de vrieskast in. Maar terzake. Het latere werk van Neil Young ontsnapt niet aan de wet der oudere artiesten. De bevlogen originaliteit maakt plaats voor het fideel omarmen van de muzikale traditie. In Youngs geval is dat de Americana, de sfeervolle, uit country & bluegrass gedestilleerde rootsmuziek met veel gitaren, samenzang en andere akoestische instrumenten zoals viool en banjo.

https://www.youtube.com/watch?v=lmc9cTRHLP4

In België gaat momenteel “The broken circle breakdown” in première op het Gents filmfestival, de verfilming van Johan Heldenberghs theatermeesterwerk uit 2008. Heldenbergh leerde speciaal voor het stuk mandoline spelen en ontdekte in zichzelf een verloren muzikant. In zijn zoektocht naar de inhoud voor het stuk, die religieus getint moest zijn, passeerde hij langs de country en raakte er niet meer uit weg, zodanig zelfs dat deze muziekstijl het theaterstuk zou bepalen, zowel inhoudelijk als vormelijk. Dat heeft als vreemd effect dat er cowboys op de bühne staan. Desgevraagd vindt Heldenbergh dat niet gek. Country is al sinds de jaren 50 te horen in ons vlakke land. De muziek is bovendien religieus geïnspireerd, terwijl onze schlagers meestal over de liefde gaan.

Het is waar en het is zo spijtig. Waar Neil Young eindeloos kan uit putten en wat Heldenbergh moet gaan plukken, is bij ons verdwenen. In Europa en Vlaanderen bestond er een rijke traditie van volksliederen, met diepe of oppervlakkige thema’s, religieus of amoureus en een eigen muzikale stijl. Sinds Wereldoorlog II is al wat Vlaams en Duits is diep onder de grond gestopt. Het Franse chanson heeft nog overleefd maar is sinds de ontvoogding van ons rijke Vlaanderland bij het huisvuil gezet. Er rest ons slechts de Americana, zo nadrukkelijk dat we ze als iets van onszelf ervaren, eerder dan onze oubollige folk, onze marginale schlagers of onze aandoenlijke kinderliedjes. Er is geen verlengstuk van onze eigen rootsmuziek in het moderne idioom. Ons erfdeel is uitgekristalliseerd in enge niches, op pensenkermissen, bij ouden van dagen of (niet eens meer) in kleuterklasjes.

https://www.youtube.com/watch?v=vdKEHZJxbDg

Dit verloren erfgoed wordt sporadisch nog eens afgestoft. De meest lovenswaardige poging staat op naam van Kapitein Winokio, die met moderne artiesten de kinderliedjes een nieuwe glans gaf en zo een onvermoede markt aanboorde, aan bakboordzijde van het slagschip Studio 100. Een sporadisch eerbetoon zien we bijvoorbeeld bij Daan die “de lichtjes van de Schelde” van Bobbejaan Schoepen neuzelde op elektrische gitaar, tijdens diens begrafenis. Daan stopte zijn bewondering voor Bobbejaan niet weg en prompt kreeg die een aura à la Johnny Cahs aangemeten, rijkelijk laat en haaks op de miskenning voor het levenslied die hier de dienst uitmaakt. Dito loftuitingen van Bart Peeters voor Nonkel Bob volstaan natuurlijk niet om in Vlaanderen groepen te doen ontstaan als Arcade Fire, Mumford & Sons of Fleet Foxes. Die pikken de draad op waar Neil Young hem heeft laten liggen, samen met talloze generatiegenoten of jongere muzikanten die de traditie hebben voortgezet in allerlei nieuwe mengvormen. Bij ons heb je RUM, ‘t Kliekske, de Kadullen, … die een aanzet gaven in de jaren 70 maar door de Belpop van de jaren 80 definitief werden weggevaagd.

Het heeft niet mogen zijn, ons landje is te klein, we zijn teveel wereldburger en anderzijds schamen we ons voor ons verleden. De collaboratie is nog niet verwerkt. De American Dream zindert, alle anti-Amerikanisme in linkse hoek ten spijt, nog altijd na. Het Vlaamse erfgoed wordt blijvend bezoedeld op dito nationale zangfeesten en krijgt aldus geen kans om onverdacht te worden opgepikt.

Wie zal ons erfdeel redden van de ondergang? Wie?