Mijn generatie was jongvolwassen toen we als kinderen zo vrolijk lachten om Blackadder II en Blackadder III, twee onvergetelijke series van elk zes afleveringen, waarin de sluwe en onderkruipige Lord Blackadder zijn hachje en redt en beurs spekt temidden van politiek gekrakeel en hoffelijke idiotie. Daarna kwam het nog zeer vermakelijke “Blackadder goes forth”, over WO I, zodat de die hard fans onder ons op zoek gingen naar reeks I, “The Black Adder”, die zich afspeelt in de Middeleeuwen. Alles is daar anders: Blackadder is machtig maar niet zo verstandig, Baldrick is zijn pientere knecht, de scènes spelen zich overal te velde af en vooral … de reeks is niet grappig.
Dat is erg raar, want Rowan Atkinson speelt de hoofdrol, Richard Curtis schrijft samen met hem het scenario, Tim Robinson & Tim McInnery zijn dan al van de partij en ook de producer is immer John Lloyd, die ook tekende voor “Not the nine o’clock news” en “Spitting image”. De eerste reeks is zelfs zo flauw dat je je afvraagt hoe men het vervolg heeft mogen maken. En wat is er veranderd opdat deel 2 en 3 zouden uitgroeien tot de beste sitcom ooit?
https://www.youtube.com/watch?v=on9U_tdRIeU&feature=related
Als je de achtergronden uitpluist van de productieprocessen, merk je echter enkele gevoelige wijzigingen. De voornaamste verandering was dat Michael Grade, de penningmeester van de BBC de kosten drastisch wou verlagen ten opzichte van deel 1. Hierdoor werd de actie gedwongen in een “huis-clos“, wat de spanning tussen de personages groot maakt. In Blackadder III krijgen de vertrekken zelfs een identiteit, alsof ze een samengesteld personage zijn: in de prinselijke kamers is Blackadder kruiperig en ironisch tegenover de domme maar onberekenbare prins, terwijl hij in de keuken zijn hulpje genadeloos beledigt en zich anderzijds melancholisch toont of zelfs uithuilt bij diezelfde knecht. De kijker weet dus aan welk soort scène hij zich mag verwachten als het vertrek nog voor de actie wordt getoond.
Het vertrouwde spanningsveld van de huis-clos wordt nog versterkt door de regie van Mandie Fletcher, die delen II en III voor haar rekening nam. Zij stond erop dat de scènes zo spontaan mogelijk zouden gespeeld worden, en legde een schema op met minimaal aantal kostuumwijzigingen, waardoor de acteurs in een grotere symbiose raakten met hun eigen uiterlijk en dat van de tegenspelers.
Last but not least besloot Atkinson niet langer deel te nemen aan het schrijfproces. Zijn plaats werd ingenomen door Ben Elton, een toen 26-jarige schrijver en stand-up comedian, die met Curtis een koningskoppel vormde. Hierdoor kon Atkinson zich volledig toeleggen op de ontwikkeling van zijn karakter. De eerste reeks was namelijk ingeblikt zonder dat auteurs en akteurs zich een al te scherp beeld hadden gevormd van dat karakter, het uiterlijk, de stem … wat bijna niet te geloven is voor een zo visueel ingesteld artiest als Atkinson. Het resultaat is te zien in II & III, met de omslag naar een sluwe dienaar als protagonist, omringd door dwaze meesters en knechten. Voor de kijker is het alvast gemakkelijker zich te vereenzelvigen met een slimmerik, met het cliché van de onberekenbare Middeleeuwse despoten als achtergrond.
Wat kunnen we hieruit leren?
Ten eerste is het zelfs voor een fenomeen als Rowan Atkinson mogelijk een relatieve mislukking af te leveren. Mits na te gaan wat niet werkt en het product gevoelig te verbeteren, zit in elk slecht uitgewerkt idee misschien een enorme hit. Kill your darlings, neem afscheid van het oude karakter en maak er iets van dat werkt.
Ten tweede en vooral: laat ieder zich specialiseren in wat hij goed kan. Atkinson is een begenadigd visueel komiek en acteur. In het bedenken van superieure woordenkramerij en situatiehumor moeten we vaststellen dat de tandem Curtis-Elton véél beter werkte dan Curtis-Atkinson. Ongetwijfeld hebben de acteurs hun duit in het zakje gedaan maar in de initiële opzet zijn de schrijvers en de acteurs niet dezelfde personen. Uit de samenwerking wordt iets geniaals geboren: de schrijvers bedenken nog betere teksten, nadat de vorige door de acteurs zijn afgekeurd. De acteurs halen alles uit de kast om hun personage in de verf te zetten, niet gehinderd door schrijfwerk. De regie is in handen van een dame met visie, die optimale omstandigheden creëert om de acteurs in hun personage te laten groeien.
Ten slotte is er de factor geluk. Zonder de opgelegde kostenbesparing was men wellicht niet tot het schitterende spanningsveld van de huis-clos gekomen. Bovendien weet je nooit of al die verschillende karakters tot een groter geheel zullen komen: samenwerking kan leiden tot grote kunst of tot grote ruzie en soms zelfs alle twee tegelijk.
De volledige documentaire kan je bekijken in volgende vier fragmenten:
https://www.youtube.com/watch?v=pCuULeeR_xs
https://www.youtube.com/watch?v=zmsLYxBNWCo
1 gedachte over “Wat kunnen we leren van Blackadder?”
Of misschien is Ben Elton an sich gewoon onevenaarbaar. Lees maar "Dead Famous". Iemand kent alle knepen van het vak.