5. Andere technieken
Het slot van dit artikel behandelt specifieke elementen van spanningsopbouw, zoals timing, herhaling, meanderen, één-tweetjes en “de onafgewerkte lijst”.
Timing
Timing is een essentieel onderdeel van humor en een aspect van het grotere geheel van dramatische opbouw. Timing heeft te maken met het aantal grappen die je gedurende een bepaalde tijdspanne op het publiek afvuurt, maar ook met het precieze ogenblik waarop en de snelheid waarmee de pointe wordt geleverd. Een cruciaal element van timing is pauze. Pauze is noodzakelijk voor het publiek om een grap te verteren en om tijd te creëren voor de volgende grap. Pauze is ook suggestief: het laten vallen van een pauze geeft de boodschap aan het publiek dat er mag, of zelfs moet gelachen worden. Met zijn timing bespeelt de komiek de verwachting van het publiek op de verlossing door de pointe. Soms geeft hij precies toe aan die verwachting, soms wordt de verlossing uitgesteld en de spanning gerekt, soms wordt het publiek verrast door de snelheid. Na een lachsalvo kan het publiek denken dat het de pointe al heeft bereikt, terwijl de eigenlijke pointe, door bijvoorbeeld volledige omkering, nog moet komen. Door een gelaagde grap met de juiste timing af te leveren, kan het publiek helemaal in hilariteit raken.
Wanneer de timing gevoelig wordt veranderd, bijvoorbeeld bij het uitleggen van een grap, in plaats van ze te “leveren”, verdwijnt de humor bijna volledig. Nochtans zijn alle andere elementen van de humor nog even aanwezig. Alleen komt er geen dubbele binding: de toehoorder wordt niet langer verleid tot associatie en heeft zichzelf al lang verlost, nog voor de verteller de verlossing aanreikt.
In het volgende fragment toont Toon Hermans dat hij zich dank zij een uitgekiende timing een wel erg fragiele vorm van humor kan veroorloven:
Toon Hermans en de Tennisraket
https://www.youtube.com/watch?v=CfxDcxGHAyg
Timing bij FotC
FotC springen uiterst creatief om met de mogelijkheden van het liedjesmedium. Hun timing is divers:
- In “Jenny” is er een lange spanningsopbouw, met een erg trage levering. Het verhaal lost telkens wat meer van het mysterie als de spanning bijna leidt tot verveling. De timing is er erg precies.
- In “The humans are dead” ligt het tempo van de grappen eerder hoog.
Herhaling
Herhaling kan volgende functies hebben:
- het zorgt voor vertraging van de spanningsopbouw. Vooral als de gebruikte technieken en vormen veeleisend zijn, kan herhaling het publiek verleiden tot engagement. Herhaling vergemakkelijkt de associatie.
- herhaling zorgt zelf voor associatie: het patroon waarvan men zich moet losmaken wordt in de grap zelf opgebouwd. Zie de vele 1-2-3 grappen, waar 1-2 herhaling zijn, en 3 dikwijls omkering.
In de serie “Allo Allo” komt een postbode voor, die een vermomde Engelsman voorstelt. De personages spreken gebroken Engels, met een Frans accent, om aan te geven dat zij Frans spreken. De postbode moet echter gebroken Frans spreken, omdat hij een Engelsman is. Dit wordt bereikt door hem woorden totaal verkeerd te laten uitspreken. Dit is een erg vergezochte en moeilijke constructie. Daarom wordt zijn binnenkomer “Guud muining” altijd benadrukt en herhaald. Bovendien zorgen zijn vervormingen dikwijls voor komische associaties. Zowiezo blinkt Allo Allo uit in herhaling “I will say this only once”, “you stupid woman” … Ik herinner mij dat ik de serie eerst niet leuk vond, daarna wel dankzij de herkenning door herhaling, daarna saai omdat er geen verandering meer kwam en de serie niet evolueerde. Wat had gekund: de postbode spreekt plots perfect “Frans”, hij heeft lessen genomen, maar zegt dan net die zin weer verkeerd (I took lossins).
Herhaling bij FotC
Bij FotC zien we herhaling van
- een woord, een thematisch element, ook terugkeren op het einde naar een thema of motief. In “Issues (think about it) komen de “monkeys” op regelmatig terug, ook in de bindtekst er na en ook door imitatie van apengeluiden
- van een gimmick. Zowel in “Hiphop vs rhyme” als in “Issues” murmelt Jemaine, alsof hij wel wil maar niet kan (wat een contrast is met wat we weten).
Specifieke elementen voor FotC
- “meanderen”: afdwalen of net iets te lang doorgaan op een neventhema of oprisping.
- “Who’s Steve”
- “what what what why, be more constructive in your feedback”
- de baboesjka’s.
Het repertoire van Wim Helsen is gebaseerd op meanderen en het verlangen van het publiek terug te keren naar de oorspronkelijke verhaallijn.
- één-tweetjes, verbaal, vocaal, muzikaal of zelfs speling woord-klankeffect (bv. jellybean, all the colours of the rainbow). Dit is bij uitstek mogelijk bij een komisch duo.
- De “onafgewerkte lijst”: een vorm van niet beantwoorden aan de verwachtingen
- In “Hiphopopotamus”: “My lyrics are bottomless … ”
- In “Business time”: “conditions are perfect: there’s nothing on tv …”