Dave Grohl was de drummer van Nirvana en is nu de zanger-gitarist van de Foo Fighters. Uit het filmpje hieronder zouden we kunnen besluiten dat zijn grootste talent ligt in het voeren van een klassieke rede. Het SXSW-festival (South by Southwest) in Austin vroeg hem als “keynote speaker”. Sinds TED is vrijwel iedereen keynote speaker en in één moeite door stand-up comedian. Ik krijg er wel eens een punthoofd van. Dave Grohl is echter uit het beste redenaarshout gesneden. Hij legt in de aanzet zelf uit hoe dat komt. Ja, hij maakt grapjes, maar dat is maar één van de vele technieken. Deze redevoering is technisch zo goed, dat ze gerust naast die van Obama, Mandela of Martin Luther King mag staan, ook al is het onderwerp en de persoon wat minder belangwekkend. Kijk en geniet. In het vervolg van dit artikel ontleed ik de redevoering tot op het bot.
De centrale boodschap is weinig origineel of verrassend: trek je niks aan van wat de rest denkt en zing met je eigen stem. “There is no right or wrong. There is only your voice.” Ik denk dat de muzikale wereld vandaag een heel andere boodschap nodig heeft, namelijk dat je je ego best ondergeschikt maakt aan de kunst, maar dat zal niet besteed zijn aan Grohl, wellicht het grootste ego in de muziekwereld. Toch kan deze bijna versleten boodschap van authenticiteit, die door de Bent Van Looyen in deze wereld immer wordt geblaat, enorm boeien, dankzij het rethorische talent van Dave Grohl. We onderscheiden drie elementen in zijn vertelkunst:
- Structuur
- Repetitieve centrale motieven en nevenmotieven
- Technieken
Structuur
Het betoog bestaat uit 7 delen: een inleiding om het publiek gunstig te stemmen (exordium), een uitgeleide om het publiek nogmaals voor zich in te nemen (peroratio) en daar tussenin de vijf stadia van een heldenverhaal:
1. Inleiding (3 min)
- verwelkoming
- verklaring van zijn talent door beroep ouders
- verbinding met vorige keynote speaker Bruce Springsteen
- overgang naar zichzelf als speaker
- dank aan het publiek
- overgang naar de eigenlijke rede: “What do I know”
2. Initiatie (10 min)
- centrale stelling “The musician comes first” (dit lukt half, de centrale stelling is eerder wat ik hierboven beschreef)
- werkelijke geboorte
- muzikale geboorte en initiatie door Edgar Winter
- ontdekking van de eigen stem
- ontwikkeling van de eigen stem
- de zaligheid van die ontwikkeling
- het opzoeken van geestesgenoten: de eerste band
- toestand: blissful ignorance
3. Transformatie (9 min)
- de ontmoeting met Tracy (de ingewijde)
- de openbaring: “this was the first day of the rest of my life”
- de transformatie door het inwijdingsritueel: de riot op independence day
4. Doorbraak, succes en verval (14 min)
Het centrale luik in het heldenverhaal bestaat zelf nog eens uit drie delen: doorbraak, succes en verval. Elk neemt ongeveer een gelijk deel in beslag van het totaal, vier à vijf minuten.
- 1- De toevalstreffer: “five words that changed my life”
- 1- De groepsvorming: “the barn”
- 1- De profetie van de leider: “we want to be the biggest band in the world”
- 2 – Het hoogtepunt van de ontwikkeling: de opnames van Nevermind in Sound City
- 2 – Het succes en de verkoopscijfers
- 2 – Verklaring van het waarom van het succes: teruggrijpen naar vorige elementen
- 3 – Het moeizame vervolg: In Utero
- 3 – Het schuldgevoel. Hier fulmineert Grohl tegen het idee van schuldgevoelens en roept hij op zich ervan te verlossen.
- 3 – Het conflict tussen de identiteit en de heldenstatus leidt tot een terugplooiing op zichzelf. Helaas … (overgang “Who knows how long it will last”)
5. Dood en verrijzenis (5 min)
- De dood van de leider Kurt Cobain
- Het effect hiervan op Grohl
- De wedergeboorte
- En de nieuwe groepsvorming (snelle herhaling van de processen van initiatie en transformatie; de kennis is al aanwezig)
6. De wijze leraar (3 min)
- Volledig bewustzijn van het eigen bestaan (overzicht van voorgaande elementen)
- Documentaire over het sleutelelement (“Who knows how long it will last”)
- Boodschap aan het publiek, de wijze spreekt: technologie en Internet maken het vandaag nog gemakkelijker om dit pad te bewandelen
7. De epiloog (3 min)
- Identificatie van de massa met de nieuwe leider: vernauwing van het publiek tot zijn eigen kinderen
- Wens dat zijn dochters (het publiek) hetzelfde pad mogen bewandelen
- Relativering, het lot, de cirkel van de wijze sluit zich in de onwetende (“What do I know”)
Centrale stelling en repetitieve elementen
De redevoering staat bol van de repetitieve elementen. Het centrale mantra wordt er ingehamerd. Enkele nevenmotieven worden ook herhaald, als rustpunten voor het publiek.
1. Hoofdmotieven
- Your voice
- No right or wrong
- Left to your own devices
- Incite a riot
- Start a band, make a record, … build your own fanzine
2. Nevenmotieven
- Edgar Winter
- The barn
- My dad
- Us or them
- A ripple
- Stretch it … until it’s gone
- The cheesy business dinner
- The reward of playing a song from beginning to the end
Technieken
Om de rede toch wat lichtvoetig te houden en het publiek drie kwartier lang te boeien en te ontspannen, hanteert Grohl vijf technieken:
1. Culturele referenties van vroeger tot nu
- Bruce Springsteen
- The Beatles
- Lord of the Flies
- One Direction
- Youtube (goats screaming like humans)
- Gangnam Style
- The Voice met Christina Aguilera
2. Opsommingen
Een beproefde techniek om de aandacht bij de les te houden: lijstjes, gebonden door nummering of door klankverwijzingen
- de hits van 1975 op de inititiatieplaat (KC & the sunshine band, …)
- de punkbands in de transformatieperiode (crucifix, crucifucks, …)
- de top 10 van 1990 bij de overgang naar succes, de “tegenstand” (Phil Collins, Wilson Phillips, …)
- de grote voorbeelden die overblijven in de volwassenwording (Beatles, Bad Brains, …)
3. Grapjes
- being spanked at birth by a complete stranger was a good preparation for being a professional musician
- I played with myself … for hours
- it gave me … One Direction
- vomit … I was in heaven!
4. Niet verbale humor met voornamelijk stemvervorming
- that’s the way A-HA A-HA
- de riff
- het toneeltje multi-tracking
- de beeldtaal die Tracy beschrijft
- nabootsing van Jello Biafra
- “Pitchfork! Pitchfork! Come in”
- nabootsing van Aguilera
5. Ritme en timing
Het moeilijkste element van alle, om uit te leggen en uit te voeren, is timing en ritme. De redenaar Grohl beheerst het tot in de perfectie, zij het dat één aspect op mijn zenuwen werkt. Hier zijn enkele weerkerende aspecten van zijn timing en ritme.
- Traag spreken bij belangrijke momenten, om die als het ware te bevriezen
- Sneller spreken bij de evoluties van het ene moment naar het andere
- Veel lange stiltes en bijna geen woorden tijdens de stervenstoestand
- Aarzelen net voor de grap en een pauze laten erna
- En, helaas, het lachje na de eigen grap.
‘Nuff Said. Hier is, zonder woorden, de Voice waarmee alles begon:
